У Мінску на пасяджэнні Рады па ўстойлівым развіцці з удзелам прадстаўнікоў міністэрстваў, парламента, абласных выканаўчых камітэтаў, адукацыйных, грамадскіх арганізацый, а таксама агенцтваў сістэмы ААН у Беларусі прайшла прэзентацыя Дакладу аб выніках дзейнасці ААН у Рэспубліцы Беларусь у 2021 годзе. Удзельнікаў прывіталі намеснік Міністра замежных спраў Беларусі Юры Амбразевіч і Пастаянны каардынатар ААН у Беларусі Іаана Казана-Вішнявецкі. Кажучы пра прыярытэты дзейнасці ААН у Беларусі ў сферы ўстойлівага развіцця, Пастаянны каардынатар ААН указала на ўзгодненыя доўгатэрміновыя кірункі супрацоўніцтва, такія як пераход да зялёнай эканомікі, магчымасці для моладзі і будучых пакаленняў, падтрымка лічбавых пераўтварэнняў і сацыяльных інавацый, а таксама дасягненне гендарнай роўнасці ў грамадстве з роўнымі магчымасцямі для жанчын і мужчын. Яна таксама зазначыла важнасць партнёрскіх адносін і ролі арганізацый грамадзянскай супольнасці,  многія з якіх былі ліквідаваныя ў 2021 годзе, у забеспячэнні ўстойлівага развіцця ў Беларусі. Пераход да “зялёнай” эканомікі з мэтай забеспячэння ўсёахопнага і ўстойлівага росту асвятліла ў сваім выступе Пастаянны прадстаўнік Праграмы развіцця ААН (ПРААН) у Беларусі Аляксандра Салаўёва. Паводле Аляксандры Салаўёвай, краінавая каманда ААН  зрабіла значную працу ў аказанні дапамогі органам дзяржаўнай улады і кіравання ў планаванні і ажыццяўленні дзеянняў супраць змянення клімату, якая дазволіла Беларусі паставіць перад сабой новую мэту скараціць выкіды СО2 на 35 працэнтаў. У выніку працы агенцтваў ААН на мясцовым узроўні ў сельскай мясцовасці і малых гарадах стартавалі дзясяткі ініцыятыў, якія прыносяць даход і забяспечваюць працоўныя месцы. У тым ліку былі створаныя сацыяльныя прадпрыемствы для людзей з інваліднасцю, распрацаваная інавацыйная Чарнобыльская інвестыцыйная платформа ў мэтах садзейнічання экалагічнаму і ўсёахопнаму інавацыйнаму развіццю ў раёнах, якія пацярпелі ад чарнобыльскай катастрофы. Прыярытэтнымі задачамі 2022 года ў сферы кліматычнай устойлівасці для краінавай групы ААН стануць зніжэнне рызыкі бедстваў у сельскагаспадарчым сектары, абыходжанне з устойлівымі арганічнымі забруджвальнікамі і ўстойлівае рэгуляванне хімічных і азонаразбуральных рэчываў, а ў галіне інавацый – рэсурсаэфектыўныя і больш экалагічныя тэхналогіі вытворчасці, комплекснае ўжыванне стратэгій экапрамысловых паркаў і выкарыстанне чацвёртай прамысловай рэвалюцыі для развіцця інтэлектуальнай вытворчасці. У сумесным выступе на тэму "Арыентацыя на будучыя пакаленні: падлеткі і моладзь" Вячаслаў Гранькоў, в.а. Кіраўніка краінавага офіса СААЗ у Беларусі, і Габрыэла Акімава, намеснік Прадстаўніка ЮНІСЕФ у Беларусі, падкрэслілі, што ў 2021 годзе ўстановы ААН засяродзілі ўвагу на аказанні маштабнай дапамогі сістэме аховы здароўя, перш за ўсё ў мэтах змякчэння ўплыву пандэміі COVID-19. Уклад у распрацоўку дзяржаўных праграм у галіне аховы здароўя і дэмаграфічнай бяспекі на 2021-2025 гады быў вельмі важным, як і садзейнічанне ў ацэнцы сацыяльна-эканамічнага ўздзеяння пандэміі COVID-19 на сем'і з дзецьмі. Апроч таго, ААН аказала падтрымку ў развіцці нацыянальнай сістэмы дапамогі дзецям малодшага ўзросту і ўмацаванні сістэм абароны дзяцей, інклюзіўнай адукацыі і заахвочвання адказнага выконвання бацькоўскіх абавязкаў. У сферы лічбавых трансфармацый і сацыяльных інавацый каманда ААН у Беларусі ўнесла ўклад у распрацоўку цэлага шэрага дырэктыўных дакументаў адносна "разумных" гарадоў, планаў зялёнага гарадскога развіцця і дзяржаўнай праграмы лічбавага развіцця Беларусі на 2021–2025 гады, як адзначыў у сваім выступе Ральф Хейнрыч, супрацоўнік па эканамічных пытаннях аддзела эканамічнага супрацоўніцтва і гандлю ЕЭК ААН. У якасці некаторых прыярытэтаў дзейнасці краінавай групы ААН у 2022 годзе разглядаюцца спрашчэнне працэдур лічбавага гандлю, дзяржаўна-прыватнае партнёрства, звязанае з устойлівай інфраструктурай, экалагічнае гарадское развіццё ў малых і сярэдніх гарадах, анлайн-бяспека і інфармацыйная бяспека ў адукацыйнай кіберпрасторы для дзяцей і настаўнікаў, а таксама скарачэнне лічбавай гендарнай няроўнасці. Кіраўнік офіса ЮНФПА ў Беларусі Вольга Атрошчанка расказала аб выніках работы, праведзенай ААН у Беларусі дзеля дасягнення гендарнай роўнасці ў грамадстве. Сярод іх: удзел у падрыхтоўцы Нацыянальнага плана дзеянняў для забеспячэння гендарнай роўнасці; запуск Партала гендарнай статыстыцы; прадстаўленне Канцэпцыі стварэння спрыяльнага карпаратыўнага асяроддзя для бацькоў, якія працуюць, і гендарнай роўнасці; распрацоўка праекта Нацыянальнай інфармацыйнай стратэгіі актыўнага даўгалецця для людзей старэйшага ўзросту 65+; правядзенне даследавання аб ролі бацькі ў беларускіх сем'ях і распрацоўка Канцэпцыі прасоўвання актыўнага бацькоўства ў Беларусі, уключаючы сацыяльныя і эканамічныя бонусы прыцягнення мужчын да хатняй працы.   Аб рэагаванні на сітуацыю з бежанцамі і мігрантамі ў Беларусі расказалі ў сваім выступе Махым Аразмухамедава, Кіраўнік Прадстаўніцтва МАМ у Беларусі, і Цімафей Саладкоў, Саветнік па прававых пытаннях Прадстаўніцтва УВКБ ААН у Беларусі.   У 2021 годзе краінавая група ААН аказала неадкладную гуманітарную дапамогу ў памеры больш за 1 500 000 долараў ЗША мігрантам у прыгранічнай зоне, каб падтрымаць добраахвотнае вяртанне тых, хто вырашыў вярнуцца дадому, а таксама аказаць дапамогу асобам, якія захацелі падаць заявы на атрыманне прытулку ў Беларусі. Сёння ААН аказвае падтрымку мер рэагавання на сітуацыю, звязаную з бежанцамі з Украіны, узаемадзейнічае з дзяржаўнымі органамі і іншымі ўцягнутымі арганізацыямі (напрыклад, Беларускі Чырвоны Крыж). Стратэгічныя прыярытэты Рамачнай праграмы супрацоўніцтва Арганізацыі Аб'яднаных Нацый і Рэспублікі Беларусь у галіне ўстойлівага развіцця на 2021-2025 гады будуць накіроўваць дзейнасць Арганізацыі Аб'яднаных Нацый у 2022 годзе. Гэтая праца ў кантэксце пандэміі COVID-19, якая яшчэ не скончылася, і наступстваў вайны ва Украіне будзе накіраваная на падтрымку краіны ў пераадоленні разнастайных наступстваў вышэйзгаданых падзей. Найважнейшымі прыярытэтамі дзейнасці ААН у Беларусі стануць: • дасягненне глабальных мэтаў і дапамога партнёрам у пераадоленні трайнога планетарнага крызісу; • засяроджванне ўвагі на актуальных для Беларусі паскаральніках дасягнення ЦУР; • ажыццяўленне прынцыпу "нікога не пакінуць убаку".  

На працягу 36 дзён пасля 24 лютага ЧАЭС была захопленая расійскімі войскамі, а горад Славуціч, жыхары якога забяспечваюць працу станцыі, акупаваны. Запарожская АЭС у Энергадары дагэтуль не вызваленая. Станцыя таксама была захопленая з першых дзён уварвання і кантралюецца расійскімі войскамі. «24 лютага, як і ва ўсёй краіне, наша раніца пачалася з кананады, адбываўся бой на пагранзаставе зусім блізка ад нас. Пасля гэтага працаўнікі станцыі пачулі гул вайсковай тэхнікі, а неўзабаве ЧАЭС атачылі танкі расійскай арміі. Улічваючы тое, што ехалі яны не толькі па дарогах, а як давядзецца (па тэрыторыях, забруджаных радыёнуклідамі пасля аварыі 1986 года - рэд.), гусенічная тэхніка падняла пыл, ад гэтага імгненна павысіўся радыёактыўны фон. На станцыі ёсць падраздзяленні аховы, яны спецыялізуюцца на контртэрарыстычнай барацьбе, папярэджанні рознага кшталту парушэнняў і правакацый, але, зразумела, да супрацьстаяння рэгулярнай арміі на танках яны не былі гатовыя. Бо існуюць правілы, якія забараняюць весці баявыя дзеянні на тэрыторыі АЭС», - распавядае старшыня Першаснай прафсаюзнай арганізацыі Чарнобыльскай АЭС Багдан Сярдзюк, які працуе на станцыі ўжо 25 гадоў. Галоўнай праблемай, паводле слоў працаўніка АЭС, было тое, што ў выніку абстрэлаў былі пашкоджаныя лініі электраперадач і абясточаныя Славуціч і сама АЭС. «Апрача саміх рэактараў і аб'екта «Сховішча» у нас ёсць важнейшы аб’ект - сховішча ядзерных адходаў. ЧАЭС праходзіць працэс зняцця з эксплуатацыі. На АЭС чатыры блокі, адзін разбураны і тры спраўныя. Усё ядзернае паліва з трох блокаў, якія пасля выбуху яшчэ доўга працавалі, выцягнулі і змясцілі ў сховішча ядзерных адходаў. Простымі словамі - гэта стрыжні, яны захоўваюцца ў вадзе; вада цыркулюе і астуджвае іх. У той момант, калі адключылася напружанне, усе хваляваліся, што вада пачне награвацца. Эксперты лічаць, што без цыркуляцыі вада магла б закіпець, а адпрацаванае паліва пачало б плавіцца. Усё гэта магло прывесці да непрадказальных наступстваў!» - тлумачыць Багдан Сярдзюк. Да таго ж супрацоўнікі станцыі турбаваліся за бяспеку ахоўнага саркафага, пад якім знаходзіцца разбураны рэактар чацвёртага энергаблока і рэшткі ядзерных адходаў. «У выпадку пашкоджання ахоўнай аркі, пад якой саркафаг знаходзіцца, можа падняцца радыёактыўны пыл. І ніхто не ведае, дзе потым выпадуць гэтыя забруджаныя ападкі, у якой краіне. Калісьці гэты аб'ект будаваў фактычна ўвесь свет, і цяпер, у святле апошніх падзей, усе павінны падумаць пра яго бяспеку. Яшчэ адна праблема ва ўмовах вайны - як персаналу зараз дабірацца на працу. «У мірныя часы працаўнікі станцыі дабіраліся на працу на электрычцы, і гэта займала каля 45 хвілін (са Славуціча, дзе жыве асноўная частка персаналу, на станцыю). Чыгуначныя пуці часткова пралягалі праз Беларусь, і ў сувязі з тым, што гэтыя пуці яшчэ раніцай 24-га былі падарваныя, персанал фактычна апынуўся ў ізаляцыі. Цяпер супрацоўнікі павінны дабірацца на станцыю амаль праз Кіеў. Выходзіць, што дарога да працы займае каля васьмі гадзін у адзін бок. Таму зараз давядзецца пераходзіць на вахтавы метад, працаваць па тыднях. Але ў выніку ўзнікае наступная праблема - як забяспечыць людзям бытавыя ўмовы? Цяпер яны павінны неяк жыць непасрэдна на станцыі, а гэта не было прадугледжанае, таму што людзі не павінны жыць на атамным аб'екце, гэта шкодна для здароўя.   Сто сем чалавек (працаўнікі ЧАЭС, да якіх «прыбіліся» чатыры сталкеры - нелегальныя турысты - яны ў час уварвання знаходзіліся ў зоне адчужэння і прыбеглі на станцыю прасіць прытулку), ссоўвалі сталы, крэсла і на іх спалі. Але гэта непаўнацэнны адпачынак, узрастае рызыка памылак, а гэта недапушчальна для АЭС. Як раз аб гэтым больш за ўсё хваляваліся ў МАГАТЭ. Тая «нязменная змена», якую цяпер так называюць, правела на станцыі да першай ратацыі каля 600 гадзін замест прызначаных 12, а частка працаўнікоў, якія прыехалі з Чарнігава і не маглі вярнуцца дадому, так больш за 1000 гадзін (амаль 45 сутак)». Кіраўніцтва ЧАЭС цяпер лічыць, што МАГАТЭ, беручы пад увагу тое, што адбылося на станцыі, павінна распрацаваць новыя пратаколы бяспекі для АЭС усяго свету. Запарожская АЭС у Энергадары дагэтуль знаходзіцца пад кантролем расійскіх войскаў. «Я ведаю, што канструкцыі атамных блокаў павінны вытрымліваць удар, параўнальны па сіле падзенню самалёта. Аднак гэта не тое самае, што абстрэлы, якія адбываліся на Запарожскай АЭС. (Паводле даных НАЭК «Энергаатам», кампаніі-аператара ўсіх дзейных АЭС Украіны, 4-го сакавіка Запарожская АЭС была акупаваная расійскай арміяй). Атамныя электрастанцыі не павінны быць цэлямі для вайсковых, таму што нават частковае разбурэнне можа прывесці да катастрафічных вынікаў для ўсяго свету. Захоп Чарнобыльскай АЭС, абстрэл Запарожскай атамнай электрастанцыі паставілі пытанне аб ядзернай бяспецы не толькі Украіны», - упэўнены працаўнік ЧАЭС. Многанацыянальны Славуціч забяспечвае працу ЧАЭС Працу Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі забяспечваюць 2700 чалавек. Большасць жыве ў Славуцічы - горадзе-спадарожніку станцыі, які быў пабудаваны адразу пасля аварыі на ЧАЭС у 50 кіламетрах, як мага далей ад эпіцэнтра катастрофы. Туды перасялілі працаўнікоў АЭС і іх сем’і, а таксама жыхароў горада Прыпяць і ўсёй 30-кіламетровай зоны вакол станцыі, якая падпала пад радыёактыўнае забруджванне. Тут цяпер знаходзіцца офіс ЧАЭС. Горад быў захоплены расійскімі вайсковымі ў той жа дзень, што і станцыя. Славуціч вярнуўся пад украінскі кантроль 2-га красавіка. «Горад быў цалкам абясточаны. Людзі завозілі дровы, гатавалі ежу на вогнішчы. Як і ўсе астатнія цяпер ва Украіне, Славуціч жыве ўвесь час у рэжыме паветраных трывог, мы бачым, як над намі лятаюць самалёты, ракеты», - расказвае Уладзімір Удавічэнка, які быў нязменным мэрам горада 25 гадоў з часоў яго будавання. Удавічэнка прыняў прынцыповае рашэнне не эвакуіравацца. Як ён кажа, тое, што адбывалася, шакіравала жыхароў, паколькі Славуціч - многанацыянальны горад. У свае часы ў яго будаванні удзельнічалі архітэктары і будаўнікі з васьмі былых саюзных рэспублік: Літвы, Латвіі, Эстоніі, Грузіі, Азербайджана, Арменіі і Расіі. У горадзе 13 кварталаў: Бакінскі, Белгародскі, Вільнюскі, Дабрынінскі, Ерэванскі, Кіеўскі, Неўскі, Маскоўскі, Рыжскі, Талінскі, Тбіліскі, Чарнігаўскі, Пячэрскі, кожны з іх мае асаблівую архітэктуру, атмасферу і нацыянальны каларыт. «У нас згодна з апошнім перапісам жывуць 49 нацыянальнасцей і народнасцей, - расказвае Уладзімір Удавічэнка. - У тыя жудасныя дні людзі розных нацыянальнасцей аб’ядналіся, дапамагалі адно аднаму, разам перажылі шмат чаго. За час акупацыі ў Славуцічы нарадзіліся 29 малышоў. У нас цяпер малады мэр, адміністрацыя горада працуе на найвышэйшым узроўні, ім удалося захаваць Славуціч. Сёння жыццё пакрысе ўпарадкоўваецца. Мы ўдзячныя нашым міжнародным партнёрам за гуманітарную дапамогу». Працаўнікі АЭС пасля катастрофы 1986 года прайшлі праз шмат што і цяпер гатовыя дзяліцца досведам, як дзейнічаць у крытычных сітуацыях. «Працэс вываду ЧАЭС з эксплуатацыі будзе адбывацца мінімум да 2062 года. У далейшым усе АЭС непазбежна пройдуць праз гэта, а мы зможам падзяліцца досведам. Калі здарылася аварыя на Фукусіме, японцы таксама прыязджалі да нас за кансультацыямі і парадамі», - расказвае першы мэр горада. «У нас у Славуцічы ёсць традыцыя. Кожны год у ноч з 25 на 26 красавіка, у тыя ж хвіліны, калі адбылася аварыя на ЧАЭС, мы збіраемся каля нашай стэлы чарнобыльцам. Мы моўчкі шануем памяць тых, хто першымі прыняў той бой, абараніў Украіну і ўвесь свет ад далейшых страшных наступстваў аварыі. І сёння мы гэтую традыцыю не парушым. Мы не можам дапусціць, каб падобная трагедыя паўтарылася. Тое, што адбывалася на ЧАЭС і працягваецца цяпер у Энергадары, недапушчальна. Гэта трэба спыніць і падумаць зараз аб тым, што можна зрабіць для ўзмацнення бяспекі АЭС. Чакаем, што да нас далучацца эксперты МАГАТЭ». Місія МАГАТЭ Місію экспертаў на Чарнобыльскую атамную электрастанцыю ўзначаліў Генеральны дырэктар МАГАТЭ Рафаэль Марыяна Гросі. Група спецыялістаў МАГАТЭ павінна даставіць абсталяванне і правесці радыёлагічныя ды іншыя ацэнкі на аб'екце, які расійскія сілы утрымлівалі на працягу пяці нядзель. «Прысутнасць МАГАТЭ ў Чарнобылі будзе мець першараднае значэнне для нашай дзейнасці ў падтрымцы Украіны, паколькі яна імкнецца аднавіць рэгуляванне і кантроль над АЭС і забяспечыць яе бяспечную і надзейную эксплуатацыю. У далейшым будуць арганізаваныя дадатковыя місіі МАГАТЭ на гэты і іншыя ядзерныя аб’екты ва Украіне», - сказаў Рафаэль Марыяна Гросі. З самага пачатку вайны МАГАТЭ выказвала сур'ёзную занепакоенасць пытаннямі бяспекі и захаванасці ўкраінскіх ядзерных аб'ектаў. Паводле Гросі, павінны быць забяспечаныя і фізічная недатыкальнасць АЭС, магчымасць персаналу працаваць без празмернага націску, і доступ да знешніх крыніц сілкавання. Гэтыя правілы на працягу апошніх двух месяцаў сур’ёзна парушаліся. У сакавіку з Чарнобыльскай АЭС сувязь была страчаная. Станцыя засталася без знешняга электразабеспячэння, некалькі дзён давялося карыстацца аварыйнымі дызель-генератарамі. Падчас сваёй першай місіі ў Чарнобыль МАГАТЭ забяспечыць розныя тыпы абсталявання для радыяцыйнага кантролю, у тым ліку прылады ідэнтыфікацыі радыёнуклідаў і вымяральнікі магутнасці дозы гама-выпрамянення. Таксама будуць дастаўленыя сродкі індывідуальнай абароны. Апроч таго спецыялісты МАГАТЭ адрамантуюць устаноўленыя на аб'екце сістэмы дыстанцыйнага кантролю даных, які былі выведзеныя са строю акупантамі, у выніку чаго штаб-кватэра Агенцтва ў Вене не змагла атрымоўваць анлайн-даныя з ЧАЭС  

Праграма развіцця ААН і нацыянальныя партнёры прынялі ўдзел у тэматычным паседжанні Рады па ўстойлівым развіцці, прысвечаным адраджэнню рэгіёнаў, якія пацярпелі ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.  Паседжанне Рады прайшло ў Мінску. Падтрымка рэгіянальнага развіцця - адзін з ключавых стратэгічных напрамкаў краінавай праграмы ПРААН у Беларусі.  Мэты ўстойлівага развіцця ААН павінны паступова рэалізоўвацца на ўсіх узроўнях, ва ўсіх рэгіёнах і раёнах Беларусі ў інтарэсах людзей. За 30 гадоў партнёрства з Беларуссю ПРААН зрабіла значны ўнёсак і прапанавала шэраг інавацыйных рашэнняў у рамках нацыянальных праграм рэгіянальнага развіцця. ПРААН забяспечвае міжнародную экспертызу і садзейнічае ў такіх ключавых галінах развіцця як падтрымка мясцовых супольнасцяў у рамках тэрытарыяльна-арыентаванага падыходу, распрацоўка комплексных планаў развіцця раёнаў, турызм, садзейнічанне пераходу да зялёнай эканомікі, грантавая падтрымка інавацыйных мясцовых ініцыятыў, прадпрымальніцкая дзейнасць, ахова здароўя, адукацыя, праца з моладдзю, захаванне прыродных рэсурсаў і культурнай спадчыны, развіццё экатурызму, падтрымка ўразлівых груп насельніцтва. Сёння ПРААН і нацыянальныя партнёры ў рамках Канцэпцыі дзяржаўнай палітыкі рэгіянальнага развіцця таксама падтрымліваюць мясцовыя адміністрацыі і прадпрымальнікаў праз укараненне новых бізнес-рашэнняў і практык, лічбавых тэхналогій.  Гэтая падтрымка дазваляе аптымізаваць і павышаць эфектыўнасць малага і сярэдняга бізнесу, выходзіць на новыя рынкі тавараў і паслуг.   «Аснову сучасных падыходаў да рэгіянальнага развіцця складаюць умацаванне дзяржаўна-прыватнага партнёрства, стратэгічныя інавацыі, лічбавыя рашэнні і новыя мадэлі фінансавання развіцця», - сказала Аляксандра Салаўёва, Пастаянны прадстаўнік ПРААН у Беларусі.  Комплексны і сістэмны падыход да рэгіянальнага развіцця ўключае распрацоўку і рэалізацыю рэнтабельных ініцыятыў у рамках Чарнобыльскай інвестыцыйнай платформы, прадстаўленай у 2021 годзе. Дынаміка далейшага развіцця платформы прадугледжвае працу з нацыянальнымі партнёрамі па стварэнні комплексных інструментаў фінансавання развіцця, накіраваных на падтрымку дзяржаўна-прыватнага партнёрства і стварэнне спрыяльнага бізнес-асяроддзя. У працы з рэгіёнамі, частка з якіх адраджаецца пасля чарнобыльскай катастрофы, ПРААН ужывае глабальныя веды, лепшыя мясцовыя практыкі і досвед. У перыяд з 2015 па 2020 сумесна з партнёрамі ПРААН рэалізавалі 243 мясцовыя ініцыятывы, у тым ліку 25 ініцыятыў у раёнах, якія аднаўляюцца пасля Чарнобыля на суму 4,25 мільёна долараў ЗША. У новым праграмным перыядзе за няпоўныя два гады ПРААН ўжо працуе над 151 ініцыятывамі на суму 5,4 мільёна долараў ЗША, у тым ліку 43 ініцыятывы рэалізуюцца на тэрыторыі раёнаў, якія аднаўляюцца пасля Чарнобыля. Бягучыя праекты і ініцыятывы падтрымліваюць прадпрымальніцтва, сістэму аховы здароўя, уразлівыя групы насельніцтва, дапамагаюць захоўваць экасістэмы, прасоўваюць экалагічную адукацыю і зялёныя тэхналогіі.     

Разабрацца ў багацці часам супярэчлівай інфармацыі асабліва цяжка людзям з інтэлектуальнымі парушэннямі. Штодзённа яны вымушаны пераадольваць нябачныя для большасці людзей праблемы - як зразумець і апрацаваць інфармацыю ў грамадскім транспарце, паліклініцы, краме.  Людзі, якія адчуваюць цяжкасці з успрыманнем і разуменнем тэксту, рызыкуюць апынуцца ў інфармацыйным вакууме, не могуць самастойна атрымаць інфармацыю аб бягучых падзеях.    Сусветны дзень распаўсюджання інфармацыі аб праблеме аўтызму штогод адзначаюць 2 красавіка, каб звярнуць увагу на неабходнасць павышэння якасці жыцця людзей з аўтызмам.  У гэты дзень мы хочам нагадаць аб важнасці забеспячэння роўных магчымасцяў у атрыманні інфармацыі і якаснай адукацыі для людзей з інваліднасцю, што з’яўляецца ключавой умовай для дасягнення Мэтаў устойлівага развіцця ў Беларусі і выканання прынцыпу "нікога не пакінуць убаку". Дапамагчы людзям, якім цяжка успрымаць і разумець тэкст, справіцца з патокам інфармацыі можа кожны з нас. Для гэтага неабходна ўжываць прынцыпы яснай мовы. У яснай мове выкарыстоўваюцца простыя словы, у ёй няма складаных і доўгіх канструкцый, а інфармацыю лепш за ўсё дапоўніць простымі і нагляднымі карцінкамі-піктаграмамі. На працягу апошніх некалькіх гадоў грамадскае аб'яднанне «Гід у жыцці», таксама вядомае як «Беларуская асацыяцыя дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам» (БелАДДІіМІ), займаецца перакладам на ясную мову інфармацыі, якая дапамагае людзям, якія адчуваюць цяжкасці ва ўспрыманні і разуменні тэксту, атрымліваць неабходныя для самастойнага жыцця веды. Разам са спецыялістам арганізацыі Веранікай Кавалёвай ПРААН падрыхтавала 10 базавых прынцыпаў яснай мовы. Гэта самыя асноўныя правілы, выконваючы якія можна адаптаваць любую інфармацыю і зрабіць яе больш зразумелай для людзей з інтэлектуальнымі парушэннямі рознага тыпу: 1. Пачніце з пытання Усе назвы і загалоўкі павінны дакладна ілюстраваць змест тэксту. Гульня слоў ці прыгожая метафара толькі выклічуць неразуменне. Добрая ідэя - вынесці пытанне ў пачатак тэксту ці нават у загаловак. Логіка досыць простая: калі ёсць пытанне, тады далей будзе адказ. 2. Расказвайце згодна парадку Любая інфармацыя павінна расказвайце ў прамым храналагічным парадку.  Кожны сказ павінен быць лагічным працягам папярэдняга, а не наадварот. Не варта спачатку рабіць высновы, а потым даваць ім тлумачэнні. Некаторыя вашы чытачы не змогуць знайсці іх узаемасувязь. 3. Звяртайцеся на “вы” Звяртайцеся непасрэдна да свайго чытача. Так ён зможа зразумець, што інфармацыя датычыцца яго асабіста.  Асаблівасць яснай мовы - гэта выкарыстанне афіцыйнага звароту на "вы". Такім чынам чытачу прасцей знаходзіць у тэксце ўказанне на тое, што яму неабходна зрабіць, і не прапусціць важную інфармацыю. 4. Сачыце за структурай У яснай мове важна трымацца правільную структуру тэксту. Не ўжывайце водступы ў новых абзацах, зрабіце міжрадковы інтэрвал крыху большым. Кожны сказ пачынайце з новага радку.  Старайцеся пазбягаць складаназалежных сказаў. Гэтыя прынцыпы дапамогуць візуальна зрабіць тэкст больш зразумелым, і чытач зможа лепш у ім арыентавацца. 5. Не бойцеся паўтарэнняў У яснай мове таўталогія непазбежна. Калі вы назвалі лекара доктарам адзін раз, карыстайцеся гэтым жа словам ва ўсім тэксце. Не замяняйце яго сінонімамі "лекар", "спецыяліст" ці "медыцынскі работнік". Чытач хутчэй за ўсё вырашыць, што гэта розныя людзі, і не зразумее іх узаемасувязі ў тэксце. 6. Не ўпрыгожвайце тэкст Многія людзі з інтэлектуальнымі парушэннямі маюць толькі прадметнае мысленне, а не абстрактнае.  Яны не змогуць зразумець метафары, параўнанні, пераноснае значэнне слоў.  Старайцеся таксама пазбягаць шматзначных слоў. Будзьце лаканічныя і простыя ў сваіх фармулёўках, каб чытачы лепш вас разумелі. 7. Ужывайце простыя формы слоў Дзеепрыметнікі, складовыя формы дзеяслова, дзеяслоўныя назоўнікі замяняйце на больш простыя і аднаскладовыя формы слоў. Не ўскладняйце свой тэкст тэрмінамі і запазычанымі словамі. Калі можна выказаць думку простымі словамі, паступайце заўжды менавіта так! 8. Не скарачайце словы У тэкстах мы часта выкарыстоўваем спецыяльныя сімвалы, абрэвіятуры, скарачэнні.  Большасць іх ведае і разумее, а значыць цяжкасцей з іх разуменнем не ўзнікае. У яснай мове звычайна сімвалы замяняюць словамі, а ўсе кароткія формы расшыфроўваюць. Дзякуючы гэтаму вас дакладна зразумее кожны! 9. Выкарыстоўвайце малюнкі правільна У яснай мове малюнкі выконваюць тлумачальную функцыю. Размяшчайце ілюстрацыі толькі побач таго фрагменту тэксту, у якім згадваецца прадмет з малюнку.  Такім чынам вы зможаце звярнуць увагу чытача на важную інфармацыю і не заблытаеце яго.  Падбірайце малюнкі без лішніх дэталяў і пазбягайце занадта яркіх і насычаных колераў. 10. Не пішыце лішняга Не спрабуйце напоўніць свой тэкст шматлікімі дэталямі, тлумачэннямі, дадзенымі. Калі інфармацыю нельга лёгка запомніць і скарыстацца ёй на практыцы, яна будзе дарэмнай і не застанецца ў памяці чытача. Будзьце лаканічнымі і сканцэнтруйцеся на самым важным. У пачатку пандэміі ПРААН падтрымала дзейнасць грамадскага аб’яднання «Гід у жыцці» у падрыхтоўцы спецыяльнай брашуры на яснай мове аб каронавірусе для людзей з інтэлектуальнымі парушэннямі.  У дапаможніку проста і даступна расказаны самыя галоўныя рэчы, якія кожны павінен ведаць, каб знізіць рызыку захворвання і заражэння іншых, а таксама меры засцярогі і лячэння пры лёгкіх формах каронавіруса. Каб пазнаёміцца з брашурай і ўбачыць на практыцы прынцыпы карыстання яснай мовай магчыма карыстайцеся спасылкай: https://disk.yandex.by/i/zBVOygxQZAQAow